شورای حقوق بشر سازمان ملل متحد در سی‌وپنجمین نشست ویژه خود در روز سوم آذر (۲۴ نوامبر) در ژنو، به تشکیل کمیته‌ای حقیقت‌یاب برای انجام تحقیقات درباره موارد «نقض حقوق بشر در جمهوری اسلامی ایران در رابطه با اعتراضات پس از ۲۵ شهریور» رای مثبت داد.

این رای خشم جمهوری اسلامی را برانگیخت و تهران را بر آن داشت تا به نشانه اعتراض سفیر آلمان در تهران را احضار کند؛ نشست اضطراری و ویژه شورا، به درخواست آلمان و ایسلند برگزار شد. 

وزارت خارجه جمهوری اسلامی مدعی شده است که شورای حقوق بشر سازمان ملل «برای تامین منافع کوتاه‌مدت تعداد معدودی از کشورها مورد سواستفاده قرار گرفته است.»

عضویت در شورای حقوق بشر ملل متحد، مانند دیگر نهادهای این سازمان، نوعی حیثیت مضاعف برای دولت‌‌ها می‌آورد اما در عین حال، تعهداتی را نیز به همراه دارد که مهمترینش الزام کشورها به همکاری با سازمان ملل متحد است. شاید به همین دلیل است که جمهوری اسلامی ایران تاکنون دو بار - در سال ۲۰۱۰ و ۲۰۱۳ - داوطلب عضویت در شورای حقوق بشر شده و بعد تقاضای خود را پس گرفته است و به این ترتیب دست خود را برای همکاری نکردن با سازمان ملل باز گذاشته است و اکنون که شورا رای به تحقیق و تفحص درباره نقض حقوق بشر در ایران داده، وزارت خارجه جمهوری اسلامی، این نهاد را «کمیته‌ای سیاسی» خوانده و گفته است که با آن «هیچ‌گونه همکاری نخواهد داشت.»

در نشست ویژه این شورا درباره وضعیت ایران، ۲۵ کشور به قطعنامه رای مثبت دادند، ۱۶ کشور (بولیوی، برزیل، کامرون، ساحل عاج، هند، اندونزی، قزاقستان، مالاوی، مالزی، موریتانی، نامیبیا، قطر، سنگال، سودان، امارات متحده عربی، ازبکستان) رای ممتنع دادند و شش کشور در حمایت از جمهوری اسلامی، صراحتا رای منفی دادند: ونزوئلا، کوبا، چین، ارمنستان، اریتره و پاکستان. هر شش کشور متحدان سیاسی و شرکای اقتصادی جمهوری‌ اسلامی‌اند و مانند ایران، کارنامه حقوق‌ بشری‌شان مردود است. 

ارمنستان- این کشور در سال ۲۰۱۹ به عضویت شورای حقوق بشر درآمد . سازمان دیده‌بان حقوق بشر در گزارش امسال خود درباره ارمنستان، از بدرفتاری نیروهای این کشور با اسرای جنگی آذربایجانی و شکنجه آنان، خشونت مقام‌های رسمی علیه روزنامه‌نگاران، سرکوب آزادی بیان و سانسور روزنامه‌نگاران، جداسازی کودکان معلول و نگهداری آنان در یتیم‌خانه‌ها و محروم کردنشان از حق تحصیل، صدها مورد خشونت خانگی علیه زنان و کودکان، و اذیت و آزار دگرباشان سخن گفته است.

ایروان قبلا در ماه آوریل در رای‌گیری مجمع عمومی برای اخراج روسیه از شورای حقوق بشر ملل متحد به دلیل کشتار مردم در اوکراین، شرکت نکرد. در این رای‌گیری که به اخراج روسیه منجر شد، ایران رای منفی داده بود.
پس از آن که متحدان ارمنستان در «سازمان پیمان امنیت جمعی» به رهبری روسیه، در جریان جنگ ارمنستان و آذربایجان، به طور صریح از ایروان حمایت نکردند، ارمنستان جستجو برای دوستان جدید را آغاز کرد و برخی کارشناسان ارمنی گفتند که «مشارکت استراتژیک» هم برای ایران و هم ارمنستان مفید است و ایروان می‌تواند از ایران سلاح بخرد. در جریان جنگ ارمنستان و آذربایجان، کمک‌رسانی ایران به مناطق مورد مناقشه قره‌باغ که باکو آن را اراضی اشغال‌شده خود می‌داند، انتقاد باکو را در پی داشت. از سویی همکاری‌ میان اسرائیل و آذربایجان مورد انتقاد تهران  است و به نظر می‌رسد که مقام‌های جمهوری اسلامی برای نشان دادن نارضایتی خود از آذربایجان هر چه بیشتر به ارمنستان نزدیک می‌شوند. جمهوری اسلامی اخیرا کنسولگری جدیدی را در ارمنستان افتتاح کرده است.

چین- این شریک تجاری عمده ایران نیز کارنامه حقوق بشری قابل دفاعی ندارد. عفو بین‌الملل معتقد است که وضعیت حقوق بشر در چین مدام بدتر می‌شود. چین بالاترین شمار اعدام را دارد و ارعاب و آزار فعالان و دگراندیشان و وکلا، بازداشت‌های جمعی، طولانی و خودسرانه، سانسور رسانه‌ها و شکنجه مدافعان آزادی بیان، سرکوب مسلمانان اویغور، و سرکوب معترضان هنگ‌کنگی تنها نمونه‌‌هایی از عملکرد آن است.
با تحریم‌های اقتصادی غرب، جمهوری اسلامی ناچار است نفت خود را به قیمت ارزان به چین بفروشد و از نظر چین، ایران منبع نفت خام است. مراودات تجاری میان ایران و چین در ده ماهه نخست سال جاری میلادی به حدود ۱۳ و نیم میلیارد دلار بالغ شده است. چنان که داده‌های گمرکات چین نشان می‌دهد صادرات ایران به چین در این مدت با افزایش ۹ درصدی در مقایسه با سال قبل، به ۵.۷۲ میلیارد دلار رسید و چین کالاهایی به ارزش هفت میلیارد و ۶۱ میلیون دلار به ایران صادر کرد.

کوبا- وضع حقوق بشر در این کشور جزیره‌ای آمریکای لاتین بد است و بحران اقتصادی رفاه و وضع اجتماعی مردم را تحت تاثیر قرار داده است. در تازه‌ترین مورد موج اعتراض‌های مردمی در خیابان در اعتراض به کمبود خوراک و دارو و پاسخگویی نامناسب دولت به همه‌گیری کووید-۱۹، نیروهای حکومتی معترضان را وحشیانه سرکوب کردند. بازداشت‌ها و حبس‌های خودسرانه معترضان، روزنامه‌نگاران، منتقدان و دگراندیشان، سانسور رسانه‌ها و محدودیت دسترسی به اطلاعات آزاد، محدودیت اینترنت، تداوم حبس زندانیان سیاسی، منع سفر، شرایط ناگوار زندان‌ها، نقض حقوق کارگران، تبعیض علیه دگرباشان، از جمله موارد نقض حقوق بشر در آنجا است. آمریکا کوبا را به دلیل حمایت از تروریسم بین‌الملل تحریم کرده است، و ‌کوبا در کنار  کره شمالی، ایران، و سوریه، کشورهایی‌اند که آمریکا آنان را حامیان تروریسم می‌داند. ایران کوبا را یکی از شرکای خود در آمریکای جنوبی تلقی می‌کند و می‌گوید که دو کشور در مقابل سیاست‌های مداخله‌جویانه آمریکا و متحدانش ایستاده‌اند.

اریتره- عضویت این کشور حاشیه دریای سرخ در شورای حقوق بشر سازمان ملل متحد از اساس زیر سوال است چرا که نظامیان حاکم بر این کشور به جنایات جنگی، جنایت علیه بشریت و دیگر موارد نقض جدی حقوق بشر علیه غیرنظامیان تیگرای در اتیوپی و قتل و تجاوز به پناهجویان و ویران کردن اردوگاه‌های آنان متهمند، و در داخل مردم را به اجبار برای تکمیل صفوف ارتش به خدمت می‌گیرند و آنان را به بیگاری می‌‌کشند و آزادی بیان و عقیده و دین را به شدت سرکوب می‌کنند.
اریتره از زمان استقلال در سال ۱۹۹۳ تحت حاکمیت ایسایاس آفورقی، رییس‌جمهوری غیرمنتخب این کشور اداره می‌شود. قوه مقننه، سازمان‌های مدنی مستقل و قوه قضاییه مستقل در این کشور وجود ندارد و آفورقی رییس تنها حزب سیاسی و فرمانده ارتش است. آفورقی بارها به ایران سفر کرده و با آیت‌الله خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی ملاقات کرده است؛‌ هر دو آنان جزو رهبرانی در جهانند که به زور سرنیزه رکورددار طولانی‌ترین سال‌های حاکمیت‌اند. جمهوری اسلامی ایران و اریتره، اعضای لیگ کشورهای ضدغرب به شمار می‌روند. اریتره حامی سرزمین واحد چین است و پکن برخی پروژه‌های ساختمانی را در اریتره سامان داده و در سال ۲۰۰۶ وامی ۲۳ میلیون دلاری به این کشور اعطا کرده است.بی‌سبب نیست که اریتره به عنوان یک ناقض تمام‌عیار حقوق بشر و در نظر گرفتن احتمال تشکیل کمیته‌ای درباره وضعیت خود، مخالف تشکیل کمیته حقیقت‌یاب شورای حقوق بشر ملل متحد و تحقیق درباره نقض حقوق بشر در ایران است.

پاکستان- اسلام‌آباد از هیچ تلاشی برای کنترل رسانه‌ها و آزار و اذیت و بازداشت روزنامه‌نگاران و فعالان جامعه مدنی و دگراندیشان فروگذار نمی‌کند و احزاب اپوزیسیون را سرکوب می‌کند. زنان، اقلیت‌های مذهبی و افراد تراجنسیتی مورد خشونت و تبعیض قرار می‌گیرند و از عوامل سرکوب و خشونت مواخذه نمی‌شود. حزب اسلامگرای تحریک لبیک، پیروان مذهب احمدیه، مسیحیان، هندوها و دیگر گروه‌های دینی را به شدت سرکوب می‌کنند. موارد خشونت علیه زنان و دختران، از جمله تجاوز، قتل، اسیدپاشی، خشونت‌های خانگی و ازدواج اجباری در پاکستان فراوان است و تخمین زده می‌شود که سالانه هزار زن در قتل‌های ناموسی کشته می‌شوند. شکنجه در زندان‌های پاکستان جرم نیست و به گفته دیده‌بان حقوق بشر، ۴۶۰۰ زندانی در صف اعدامند. ایران به پاکستان بنزین، برق و نفت صادر می‌کند و میزان واردات پاکستان از ایران در سال ۲۰۲۱ ، ۶۵۹ میلیون دلار تخمین زده شده است. ایران از پاکستان عمدتا برنج، مواد شیمیایی، محصولات نساجی و کشاورزی و گوشتی وارد می‌کند.

ونزوئلا- این کشور با سهمیه آمریکای لاتین و در سال ۲۰۱۹ عضو شورای حقوق بشر شد. در آن زمان بسیاری از کشورهای غربی و دیده‌بان حقوق بشر به دلیل نقض حقوق بشر به دست کاراکاس، با نامزدی ونزوئلا مخالفت کرده بودند. دولت نیکلاس مادورو، رییس‌جمهوری سوسیالیست متهم به استفاده از شکنجه، اعدام‌های فراقضایی، ارعاب و سواستفاده از قدرت در جریان اعتراضات ضدحاکمیت مردمی بود.
مادورو از دوستان نزدیک مقام‌های جمهوری اسلامی است. ونزوئلا و ایران، دو کشور نفت‌خیز به دلیل تحریم‌های بین‌المللی نقشی در تصمیم‌گیری‌های سال‌های اخیر اوپک نداشته‌اند و روابط تجاری گسترده‌ای در حوزه انرژی و نفت دارند و در دور زدن تحریم‌ها همکاری می‌کنند.  مادورو چند ماه پیش در تهران از امضا نقشه راه ۲۰ ساله همکاری میان دو کشور خبر داد. وزیر نفت جمهوری اسلامی گفته است که اوج همکاری دو کشور در شعار «مرگ بر آمریکا» منعکس می‌شود. ایران در دو سال گذشته در چندین مرحله به ونزوئلا سوخت ارسال کرد تا امنیت انرژی این متحد خود را حفظ کند. دو کشور روابط نظامی گسترده‌ای نیز دارند و ونزوئلا همچنین از ایران تسلیحاتی چون پهپاد و راکت‌انداز دریافت کرده است.

شورای حقوق بشر ملل متحد، ۴۷ کشور عضو دارد و وظیفه آن شناسایی و افشای موارد نقض حقوق بشر در کشورهاست و اعضایش با رای مستقیم و مخفی اعضای مجمع عمومی انتخاب می‌شوند و هر قاره سهمه جداگانه‌ای برای عضویت دارد. این نهاد همزمان با انحلال «کمیسیون حقوق بشر سازمان ملل متحد» در مارس ۲۰۰۶ تشکیل شد.

کشورهای عضو شورای حقوق بشر ملل متحد برای دوره سه ساله عضو می‌شوند و پس از دو دوره عضویت پیاپی، دیگر واجد شرایط عضویت نیستند. طبق تعریف، کشورهای عضو مسئولیت دارند که استانداردهای بالای حقوق بشری را رعایت کنند. هیات شورای حقوق بشر متشکل از نمایندگان پنج کشور است؛ یک رییس و چهار معاون که برای یک سال در این سمت می‌مانند. در حال حاضر ریاست شورای حقوق بشر با آرژانتین است و چهار کشور آلمان، ازبکستان، ارمنستان و گامبیا معاونت آن را برعهده دارند.